انتشار دیدار سفرای خارجی از زندان اوین و ارایه تصویری مخدوش از زندان ها، این پیام را برای نیروهای طرفدار حقوق بشر در بردارد که رژیم جمهوری اسلامی نه قادر است و نه در صدد است که رویکردهای تاکنونی خود را تغییر دهد. مسئولان قضایی و دیگر مقامات بلندپایه، بخصوص در یکی دو سال گذشته، با گستاخی تمام، اعدام ها و جنایت های تاکنونی خود را بدون اینکه منکر آن شوند، با لحنی افتخارآمیز دفاع می کنند و هیچگونه عقب نشینی از جانب آنان مشاهده نمی شود.
به دنبال بازدید سفرای کشورهای خارجی در تهران از زندان اوین، خبرگزاری تسنیم در گزارشی نوشت:”سفرای خارجی مقیم تهران با حضور در زندان اوین و بازدید از بخش‌های مختلف، از وضع مطلوب این زندان ابراز شگفتی کردند”. تسنیم به نقل از سفیر اندونزی، می نویسد:” بنده برای اولین بار است که از اوین بازید می‌کنم و آنچه از شرایط اینجا دیدم بسیار خوب است. امکانات تربیتی و اصلاحی که در این زندان است بسیار خوب است و شرایط زندانیان بسیار خوب و رفتاری که با آنها می‌شود بسیار مطلوب است.” از سفیر پرتغال هم نقل کرد که،”انتظار نداشتم اینجا این‌قدر شرایط خوب باشد و این بازدید من را تحت تأثیر قرار داد.” تسنیم در رابطه با وضعیت بهداشتی و غذایی زندان اوین سخنان سفیر کره جنوبی را آورده که گفت:” در این بازدید غذای زندان را تست نکردم اما دیدم شرایط بهداشتی خوبی در زندان حاکم است.”
براساس این گزارش، کاظم غریب‌آبادی معاون امور بین الملل ستاد حقوق بشر قوه قضائیه در حاشیه بازدید سفرای خارجی مقیم تهران از زندان اوین با حضور در جمع خبرنگاران با بیان اینکه “ما دو هدف عمده را از تدارک این بازدید دنبال می‌کردیم”، اظهار کرد: مدیریت زندان‌ها در جمهوری اسلامی ایران با کشورهای غربی متفاوت است و همان‌طور که امام راحل(ره) فرمودند نگاه ما به زندان نگاه به یک دانشگاه است، از این رو باید شرایطی فراهم آوریم تا زندان‌های ما به یک دانشگاه تبدیل شوند.وی تصریح کرد:” ما امروز محیط زندان اوین را به حدود 50 سفیر کشورهای خارجی از 5 قاره جهان نشان دادیم تا بی‌اساس و واهی بودن ادعاهایی که در مورد وضعیت زندان‌های ایران مطرح می‌شود، نمایان گردد”.
بازدید خبرنگاران و نمایندگان سازمان های حقوق بشری از زندان ها در طول حکومت اسلامی بی سابقه نبوده است اما بازدید سفرای کشورهای خارجی در این سطح به نظر می رسد برای اولین بار صورت گرفته است. صرف نظر از این موضوع، نقطه مشترک در این بازدیدهای برنامه ریزی شده، ارایه چهره ای بزک کرده از وضعیت واقعی زندان های جمهوری اسلامی می باشد. دولت های دیکتاتوری در مقاطع گوناگون و تحت فشار افکار داخلی و بین المللی بعضا مانورهایی را اتخاذ می کنند که بازدیدهای کنترل شده از زندان ها و مصاحبه با زندانیان را شامل می شود. رژیم اسلامی از این قاعده مستثنی نبوده است و این موارد را حتی در دهه شصت که اوج سرکوب های وحشیانه بود، ما شاهد بودیم. اما گزارش تسنیم و تلاش مقامات جمهوری اسلامی برای ارایه چهره ای مخدوش از زندان ها را باید با استناد به اظهارات خود مقامات حکومتی مورد ارزیابی قرار داد.
جام جم آنلاین، 7 آذر 90، گفت و گو با مديرکل بهداشت و درمان سازمان زندان‌ها را انتشار داد که موارد گوناگون را پیش روی ما می گذرد. مرضیه فرنیا، در رابطه با بیماری های مختلف از جمله سل، هپاتیت، ایدز و جز اینها، گفت:”ماهیت زندان با این بیماری‌ها آمیخته است، این را باید به عنوان یک واقعیت پذیرفت به این علت که کسانی که در کشور ما در زندان‌ها نگهداری می‌شوند عمدتا افرادی هستند که جرایم مرتبط با موادمخدر دارند. ” وی در ادامه به بودجه ناچیز سرانه اشاره دارد و می گوید:”باید بگویم وضعیت ما نسبت به سال 84 تغییر قابل ملاحظه‌ای نکرده و علی‌رغم تلاش‌های زیادی که کرده‌ایم و انعکاس‌های شدید رسانه‌ای که به وجود آمد، امروز توانسته‌ایم این سرانه را به 500 تومان برسانیم که البته این مبلغ نه کفاف مخارج را می‌دهد و نه اصلا اجرا می‌شود” به این صورت که سالانه سرانه‌ای مشخص و ابلاغ می‌شود و استان‌ها با توجه به شرایط خودشان تصمیم می‌گیرند که چه مبلغی را هزینه کنند …. سرانه‌ای که هم‌اکنون اجرا می‌شود، به طور متوسط 250 تومان است که این مبلغ باید صرف تمام لوازم بهداشتی که زندانی به آن نیاز دارد، بشود. ضمن اینکه زندان نیاز به سم‌پاشی، مواد ضدعفونی و خدمات درمانی هم دارد. ما از نظر خدمات درمانی زیر فشار طاقت‌فرسایی هستیم.”
فرنیا در این گفت و گوی طولانی موارد گوناگون را بیان می کند که حاکی از وضعیت بد بهداشتی و غذایی زندانیان و محیطی غیر انسانی که زندانی در آن محکومیت خود را می گذراند، می باشد. شاید در نظر اول این طور به نظر برسد که این گزارش مربوط به بیش از شش سال پیش بوده و از آن زمان تاکنون، وضع زندان ها تغییر کیفی پیدا کرده است.اسفند ماه سال گذشته حسن قاضی زاده،وزیر بهداشت دولت روحانی، دیداری از زندان قزل حصار داشت. سایت دویچه وله، در گزارش این بازدید نوشت:”حسن هاشمی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، پس از دیدار از زندان قزل حصار، وضعیت بهداشتی زندانیان را اسفناک توصیف کرد. به گفته او سل، ایدز و بیماری‌های عفونی از بیماری‌های رایج در این زندان است.کل هزینه درمان، بهداشت، پرستار و پزشک برای هر زندانی ماهیانه ۶۰۰ تومان است. بین ۱۲ تا ۱۴ نفر در یک فضای شش متری نگه داشته می‌شوند و هیچ کدام از زندانیان تحت پوشش بیمه نیستند.سل مقاوم و ایدز از بیماری‌های رایج زندان‌هاست.به گفته وزیر بهداشت، زندان قزلحصار گنجایش تعداد زندانیان موجود را ندارد و به دو برابر ظرفیت موجود نیاز است.”
مقایسه دو گزارش فوق بیانگر این واقعیت تلخ می باشد که طی بیش از شش سال بودجه سرانه زندانی تغییری نکرده است. بیماری هایی که در گزارش اول به آن اشاره شد، در بازدید وزیر بهداشت هم وجود داشته است و در کل وضع زندان و زندانی نه تنها تغییری نکرده است بلکه بدتر هم شده است. نکته قابل تامل این است که دو گزارش فوق از طرف کسانی بیان شده که مسئول دولتی بوده اند.اما نکته جالب تر گزارش سلامت نیوز در این ارتباط می بود. سلامت نیوز، 24 اسفند 95، نوشت:”پس از بازدید یکشنبه دوهفته پیش وزیر بهداشت از زندان قزلحصار و اظهار نگرانی او نسبت به وضع بهداشتی زندان‌های کشور، حالا نوبت به وزیر دادگستری رسیده تا با اشاره به مشکلات بهداشتی زندان‌ها، از پیشنهاد خود به وزارت بهداشت سخن بگوید. «مصطفی پورمحمدی» با بیان اینکه زندان‌ها از نظر بهداشتی مشکلات جدی دارند دیروز گفت: «ما به وزیر بهداشت پیشنهاد دادیم که زندان‌ها را به‌عنوان یک منطقه بهداشتی در نظر بگیرد و از بودجه عمومی برای بهداشت زندان‌ها هزینه کند که این پیشنهاد از سوی وزیر بهداشت پذیرفته شد.”
همین سایت در تاریخ 10 شهریور 95 در گزارشی با عنوان،” انفجار در زندان”، به نقل از رضا غلامی، مسئول برنامه بهداشت محیط زندان ها، نوشت:”پس از بازدید وزیر بهداشت و آقای جهانگیری و رییس سازمان زندان‌ها از زندان رجایی شهر کرج، فعالیت‌ها در این زمینه تشدید شد.” اشاره غلامی به زندان قزل حصار نیست و در رابطه با زندان رجایی شهر صحبت می کند. این بدان معناست که گستردگی این وضعیت فاجعه بار محدود به یک زندان نیست و وضعیت بسیار وخیم تر از آن است که بتوان آن را انکار کرد. نکته مهمی که باید در این رابطه مورد توجه قرار بگیرد، رویکردهای معطوف به این معضل، پس از بازدید مقامات رسمی می باشد. در عرف سیاسی و اجتماعی معمولا این بازدیدها و اظهارنظرات به معنی آن است که عزمی برای رفع این وضعیت در بین مسئولان به وجود آمده است. برای اینکه مشخص شود این بازدیدها و اظهار نظرات هیچ گونه تغییری در وضعیت زندان ها ایجاد نکرده است به گزارش دیگر باید استناد کرد.خبرگزاری هرانا 16 تیر، در گزارش خود از وضعیت زندان قزل حصار، می نویسد:”هزاران زندانی زندان قزلحصار از ده روز قبل با جیره بندی آب روبه رو شده اند. این جیره بندی که در بعضی بندها به ۳ ساعت در شبانه روز محدود شده است باعث شده علاوه بر کمبود آب شرب عملا استفاده از سرویس های بهداشتی و حمام نیز برای زندانیان ناممکن یا دشوار شود. این مسئله به آلودگی محیط و افزایش بیماری های واگیردار در بین زندانیان منتهی شده است.یک منبع مطلع در تماس با گزارشگر هرانا در توصیف وضعیت فوق گفت “الان زندانیان حتی نمیتوانند وارد سرویسهای بهداشتی بشوند، همه جا را آلودگی برداشته است.”
بی بی سی فارسی، 27 تیر 1390، در گزارش،”شرایط زندان های ایران؛ روایت چند زندانی”، نوشت:”مسعود کردپور که در ۱۸ مردادماه ۱۳۸۷ بازداشت شد، در خصوص شرایط زندان به بی بی سی فارسی چنین گفت: “نخست به اداره اطلاعات زندان بوکان، سپس به زندان عمومی مهاباد، بعد زندان سپاه شهرستان مهاباد و پس از آن با نامه نگاری به آقای شاهرودی رئیس پیشین قوه قضائیه به زندان عمومی ارومیه منتقل شدم.” وی که پس از حدود یک سال حبس از زندان آزاد شد، شرایط زندان های شهرستان ها را نامناسب توصیف کرد و گفت:” در شهرستان بوکان وضعیت غذا بسیار بد و زندانیان دچار سو تغذیه می شدند. ”
خبرگزاری تسنیم که گزارش بازدید سفرای خارجی از اوین را با آب و تاب انعکاس داده، در تاریخ 12 مهر 95، گزارشی دارد که اثبات گر وضعیت زندان های ایران می باشد. تسنیم نوشت:”بر اساس آمارهای موجود، هم اکنون نزدیک به سه برابر ظرفیت زندان‌های کشور، زندانی داریم که گروه سنی ۲۶ تا ۳۲ سال بیشترین فراوانی را به خود اختصاص می‌دهد که این مساله نیازمند توجه جدی قضات به استفاده از مجازات‌های جایگزین است.از مسائل قابل توجه دیگر در خصوص جمعیت زندانیان، ظرفیت زندان‌های کشور است که به نظر می‌رسد به طوری که بنابر گفته‌های رئیس سازمان زندان‌ها، «ظرفیت زندان‌های کشور در حال حاضر 85 هزار نفر است و هم اکنون بیش از 220 هزار نفر در زندان‌ها محبوس هستند، که این تعداد نزدیک سه برابرظرفیت استاندارد است و وضعیت قابل قبولی نیست.”
با توجه به اینکه گزارشات مستند که توسط افراد نزدیک به حاکمیت ابراز شده است، نیازمند توضیح بیشتر نیست. اما انتشار دیدار سفرای خارجی از زندان اوین و ارایه تصویری مخدوش از زندان ها، این پیام را برای نیروهای طرفدار حقوق بشر در بردارد که رژیم جمهوری اسلامی نه قادر است و نه در صدد است که رویکردهای تاکنونی خود را تغییر دهد. مسئولان قضایی و دیگر مقامات بلندپایه، بخصوص در یکی دو سال گذشته، با گستاخی تمام، اعدام ها و جنایت های تاکنونی خود را بدون اینکه منکر آن شوند، با لحنی افتخارآمیز دفاع می کنند و هیچگونه عقب نشینی از جانب آنان مشاهده نمی شود. تفکر حاکم در حکومت اسلامی نسبت به زندانی و بخصوص زندانیان سیاسی، هرگونه رویکرد حقوق بشری را نفی می کند و به همین دلیل ما بار دیگر شاهد نمایش بازدید از زندان اوین هستیم که هدف آن، استتار وضعیت حاکم است. خروج از این وضعیت، امید بستن به این جناح یا آن جناح از حکومت نیست. تنها نیروی اجتماعی است که قادر است رژیم جمهوری اسلامی را به عقب نشینی وادار سازد. اپوزیسیون مترقی تاکنون نتوانسته در این ارتباط رژیم را با چاالش مواجه سازد.