وقتي سال گذشته دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمريکا، از راهبرد امنيت ملي جديد اين کشور پرده برداشت، از روسيه و چين به عنوان دو رقيب استراتژيک براي آمريکا نام برد. حال انتشار گزارش سالانه راهبرد دفاع ملي آمريکا براي سال ٢٠١٨ از سوي وزارت دفاع اين کشور، ابعاد تازه‌اي به تهديد روسيه و چين عليه آمريکا بخشيده است. آن‌طور‌که در اين گزارش آمده است، افول نظم بين‌المللي، بر پيچيدگي ايجاد و حفظ امنيت در اين فضاي چندقطبي افزوده است. جالب اينکه وزارت دفاع آمريکا، دغدغه اصلي در حوزه امنيت ملي ايالات متحده را نه تروريسم بلکه رقابت راهبردي بين کشورها مي‌داند. در واقع از نظر پنتاگون، تجديد رقابت‌هاي راهبردي قديمي از سوي قدرت‌هاي تجديدنظرطلب، مهم‌ترين چالش براي امنيت ملي آمريکا در سال‌هاي پيش‌رو به حساب مي‌آيد.
در همين زمينه، وزارت دفاع آمريکا از چين و روسيه به عنوان کشورهايي ياد مي‌کند که در تلاش‌اند تا جهان را بر اساس الگوي اقتدارگرايانه خود بازتعريف کرده و به‌نوعي جايگزين ايالات متحده در عرصه جهاني شوند. براي مثال در گزارش پنتاگون، از چين به عنوان کشوري ياد شده که با تلاش براي نوسازي قدرت نظامي خود، به دنبال کسب هژموني در منطقه هند و اقيانوسيه در کوتاه‌مدت و جايگزين‌کردن ايالات متحده است. پنتاگون همچنين روسيه را کشوري توصيف مي‌کند که قصد دارد با تأثيرگذاري بر ساختار سياسي، اقتصادي و ديپلماتيک کشورهاي همجوار و تضعيف ناتو، ساختارهاي اقتصادي و امنيتي خاورميانه و اروپا را به نفع خود تغيير دهد.
استفاده چين از اقتصاد مخرب براي مداخله در کشورهاي همسايه، نقض تماميت ارضي کشورها از سوي روسيه که در انضمام کريمه نمود يافت، در کنار رفتارهاي غيرقانوني و لحن خصمانه کره شمالي با وجود تحريم‌هاي سازمان ملل از جمله مواردي است که بر راهبرد نظامي آمريکا در سال ٢٠١٨ ميلادي و احتمالا سال‌هاي پس از آن، تأثير مي‌گذارد. ظهور مجدد رقابت‌هاي راهبردي ديرينه، گسترش سريع فناوري‌ها و ايجاد تعاريفي جديد از جنگ‌افزارها به عنوان عواملي ياده شده که بي‌توجهي به آنها به کاهش نفوذ بين‌المللي ايالات متحده منجر خواهد شد. اين گزارش همچنين از کره شمالي و ايران به عنوان کشورهايي ياد مي‌کند که با برنامه‌هاي هسته‌اي خود يا حمايت از تروريسم در تلاش براي ايجاد بي‌ثباتي در منطقه‌اند. پنتاگون در اين گزارش از کره شمالي به عنوان رژيمي ياد مي‌کند که مي‌کوشد با ترکيبي از سلاح‌هاي هسته‌اي، بيولوژيکي، شيميايي و افزايش توان موشکي، بقاي خود را تضمين کرده و نفوذ خود بر کره‌جنوبي، ژاپن و ايالات متحده را افزايش دهد.
پيش‌بيني‌پذير اما غافلگيرکننده
در گزارش پنتاگون همچنين از مسائلي چون پيشرفت‌هاي فناورانه سريع و تغيير ماهيت جنگ‌ها به عنوان عواملي ياد مي‌شود که بر بحث امنيت آمريکا تأثيرگذارند. آن‌طور‌که در اين سند آمده، بخش زيادي از پيشرفت‌هاي فناورانه امروز به بخش تجاري تعلق دارند که يعني مي‌توانند به‌‌راحتي در اختيار بازيگران غيردولتي از جمله گروه‌هاي تروريست، سازمان‌هاي تبهکاري بين‌المللي، هکرهاي سايبري و گروه‌هايي از اين دست قرار بگيرند که تهديد جدي عليه امنيت ملي آمريکا به حساب مي‌آيند. طبق ادعاي پنتاگون، آمريکا امروز هدفي براي گروه‌هاي تروريستي است که در تلاش‌اند تا شهروندان، زيرساخت‌هاي تجاري و دولتي و حتي فعاليت‌هاي سياسي اين کشور را از طريق عمليات ميداني يا حملات سايبري مورد حمله قرار دهند. به نظر، اين بخش از گزارش وزارت دفاع آمريکا به هک‌شدن رايانه‌هاي ستاد مرکزي حزب دموکرات در جريان انتخابات رياست‌جمهوري سال ٢٠١٦ اشاره دارد. روسيه بارها به مداخله در انتخابات رياست جمهوري آمريکا به نفع ستاد ترامپ متهم شده است؛ اتهامي که بارها از سوي ترامپ و ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهور روسيه، تکذيب شده است.
با وجود اشاره پنتاگون به کشورهايي چون کره‌شمالي و گروه‌هاي تروريستي، در اين گزارش از روسيه و چين به عنوان رقباي راهبردي طولاني‌مدت براي آمريکا ياد مي‌شود. جالب اينکه پنتاگون، تنها راه جلوگيري از متوسل‌شدن اين قدرت‌ها به رفتار خصمانه را درک قدرت ايالات متحده عنوان مي‌کند. با‌اين‌حال، وزارت دفاع آمريکا دستيابي به اين بازدارندگي را يک چالش جديد براي آمريکا توصيف مي‌کند که نيازمند برنامه‌ريزي و سرمايه‌گذاري طولاني‌مدت است. طبق اعلام پنتاگون، آمريکا در اين فضاي رقابتي جديد به اتخاذ رويکردي نياز دارد که به لحاظ راهبردي پيش‌بيني‌پذير بوده اما به لحاظ اجرائي غافلگيرکننده باشد. در ادامه اين گزارش از ايجاد يک قدرت نظامي مرگبار که تضمين‌کننده پيروزي در جنگ‌هاي احتمالي است به عنوان مطمئن‌ترين روش براي جلوگيري از وقوع جنگ ياد مي‌شود. البته اين گزارش بر اهميت تقويت ائتلاف‌هاي موجود و همچنين جذب شرکاي جديد براي حفظ امنيت ملي نيز تأکيد دارد.
کوچک، بازدارنده است
ارتش آمريکا در همين زمينه و براي افزايش قدرت بازدارندگي خود، پيشنهاد متنوع‌کردن زرادخانه هسته‌اي و توليد بمب‌هاي هسته‌اي کوچک‌تر و جديد را داده است که بخشی از آن براي مقابله با قدرت هسته‌اي روزافزون روسيه است. در واقع علت مطرح‌شدن پيشنهاد ساخت بمب‌هاي اتمي کوچک‌تر به اين دليل است که از نظر کارشناسان نظامي، عواقب فاجعه‌بار استفاده از بمب‌هاي هسته‌اي بزرگ از سوي آمريکا باعث مي‌شود تا ديگر کشورها از جمله روسيه فکر کنند که آمريکا از آنها استفاده نخواهد کرد. در واقع اين بدان معني است که اين بمب‌هاي بزرگ خاصيت بازدارندگي خود را از دست داده‌اند. طبق گزارش پنتاگون، ساخت بمب‌هاي اتمي کوچک‌تر هرچند قدرت تخريبي کمتري دارند اما با بازدارندگي بيشتري همراه خواهد بود. البته وقتي از بمب‌هاي کوچک‌تر صحبت مي‌شود، منظور چيزي شبيه همان بمب‌هايي است که آمريکا در جنگ جهاني دوم با انداختن‌شان روی دو شهر هيروشيما و ناکازاکي، بيش از ٧٠ هزار نفر را کشت. در گزارش پنتاگون اين‌طور آمده است: «راهبرد ما تضمين مي‌کند که روسيه درک مي‌کند که هرگونه استفاده از سلاح‌هاي هسته‌اي هرچند محدود، پذيرفتنی نیست». در واقع هدف از اين نوسازي، ارسال اين پيام به مسکو است که هرگونه حمله هسته‌اي در اروپا، هزينه‌هاي سنگيني را روي دست اين کشور خواهد گذاشت. البته ساخت اين بمب‌هاي کوچک‌تر به معناي بزرگ‌شدن زرادخانه هسته‌اي اين کشور نبوده؛ بلکه به معناي نوسازي و تغيير کاربري جنگ‌افزارهاي موجود است. طبق گفته پاتريک شاناهان، معاون وزير دفاع آمريکا، زرادخانه هسته‌اي اين کشور ضامن امنيت آمريکا در ٧٠ سال گذشته بوده و به‌همين‌خاطر نبايد اجازه داده شود که از رده خارج شود. با‌اين‌حال منتقدان، دولت ترامپ را به نقض روح معاهده‌هاي منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي متهم کرده و نتيجه آن را بازگشت به دوران مسابقات تسليحاتي عنوان مي‌کنند. البته دولت ترامپ از تداوم پايبندي به توافق‌هاي کنترل تسليحاتي موجود از‌جمله توافق موسوم به «استارت جديد» خبر داده که آمريکا و روسيه را ملزم به رعايت سقف هزارو ٥٥٠ کلاهک هسته‌اي راهبردي و حداکثر ٧٠٠ پرتابگر مي‌کند. همچنين به باور برخي منتقدان، اين طرح نوسازي مي‌تواند خطر اشتباه محاسباتي از سوي دو کشور را افزايش دهد. هرچند در‌حال‌حاضر اين انتقادات متوجه دونالد ترامپ شده، اجراي اين برنامه‌هاي نوسازي در دولت باراک اوباما آغاز شد. بر‌اساس طرح پيشنهادي پنتاگون، سه عنصر اصلي نيروي هسته‌اي آمريکا، شامل موشک‌هاي بالستيک مستقر در خشکي، موشک‌هاي پرتابي از زيردريايي و تسليحات هوابرد، به طور گسترده نوسازي خواهند شد.